Αποσπάσματα
από την ομιλία της Εύης Κοντόρα, αντιπρόεδρου της ΟΓΕ, στη συζήτηση που
οργάνωσε η Ενωση Γυναικών Λάρισας με γονείς (27/12) γύρω από αυτό το
θέμα
Χαρακτικό της Βάσως Κατράκη
|
Οι
«δύσκολες» ερωτήσεις των παιδιών είναι κοινός τόπος για όλους τους
γονείς. Δεν είναι εύκολο ν' απαντήσεις όταν, πηγαίνοντας αμέριμνος με το
παιδί σου σε μια χριστουγεννιάτικη αγορά, πέφτει πάνω σου ένα φορτηγό,
πάλι για τους ίδιους λόγους. Οπως κι αν βαφτίζονται τέτοια γεγονότα,
τρομοκρατία ή αλλιώς, από εκείνους που θέλουν να απομακρύνουν τα
βλέμματά μας από τις δικές τους ευθύνες, αυτά τα περιστατικά είναι ένα
από τα πρόσωπα του σύγχρονου πολέμου και είναι απόλυτα βέβαιο ότι, το
επόμενο διάστημα, θα γνωρίσουμε και κάμποσα άλλα.
Δεν
παραγνωρίζουμε καθόλου το γεγονός ότι, όταν η οικονομική κρίση ή ο
πόλεμος είναι το βασικό θέμα συζήτησης, τα νεότερα μέλη της οικογένειας
είναι πιθανό να τρομοκρατούνται. Ταυτόχρονα, όμως - αντίθετα, μερικές
φορές, από τους μεγάλους - θέλουν να ξέρουν και να μην αποκλείονται από
όσα συμβαίνουν γύρω τους.
Καμιά μητέρα, κανένας γονιός δεν θέλει
τον πόλεμο. Καμιά λαϊκή οικογένεια δεν έχει να κερδίσει από τον πόλεμο,
σε κανέναν εργαζόμενο άνθρωπο δεν πρόκειται ο πόλεμος να φέρει άλλο από
θάνατο και καταστροφή. Τότε; Ποιος έχει συμφέρον από αυτόν; Τάχα ο
πόλεμος κι η ειρήνη δεν είναι δύο έννοιες τελείως διαφορετικές, απόλυτα
αντίθετες μεταξύ τους;
Ποιος ευθύνεται για τους πολέμους;
«Αυτοί
που βρίσκονται ψηλά λένε / πόλεμος και ειρήνη είναι δύο πράγματα
ολότελα διαφορετικά... / Ομως η ειρήνη τους και ο πόλεμός τους μοιάζουν
όπως ο άνεμος και η θύελλα! / Ο πόλεμος γεννιέται απ' την ειρήνη τους
καθώς ο γιος από τη μάνα. / Εχει τα δικά της απαίσια χαρακτηριστικά».
Ο
Μπέρτολτ Μπρεχτ έγραψε αυτούς τους στίχους το 1939, στη φάση που η
Ευρώπη βρισκόταν ανάμεσα σε δύο μεγάλους ιμπεριαλιστικούς πολέμους. Τα
αποτελέσματα των πολέμων, εκείνων που πέρασαν και των άλλων που
έρχονταν, ήταν γνωστά. Εκείνο που έπρεπε να βγει στο φως ήταν οι αιτίες
τους. Ο Μπρεχτ τις κατονόμασε με στίχους:
«Αρχίζει
ο πόλεμος, οι κυρίαρχοι / τον διεξάγουν. Εσείς / πολεμάτε. Στα
χαρακώματα μέσα / πολεμάτε. Μέρα και νύχτα / μέσα στα εργοστάσια των
πυρομαχικών, / στο αλέτρι, στον πίνακα διανομής και στο σχεδιαστήριο, /
στο κοπάδι τις γελάδες και στη ραφτομηχανή / πολεμάτε. Πιστεύετε / ότι ο
πόλεμος είναι δικός σας / ότι υπερασπίζεστε την ύπαρξή σας / και
προετοιμάζετε για τους εαυτούς σας ένα μέλλον καλύτερο. / Μπροστά στα
μάτια σας στέκει ο εχτρός. / Πιστεύετε ότι ο πόλεμος είναι δικός σας. /
Αλλά τότε, ποιος ευθύνεται για τους πολέμους;».
Οι
ιμπεριαλιστικοί πόλεμοι που γεννούν την προσφυγιά είναι αποτέλεσμα
αντιθέσεων και ανταγωνισμών ανάμεσα σε κράτη ή ενώσεις κρατών, που
χρησιμοποιούν οικονομικούς, πολιτικούς και στρατιωτικούς οργανισμούς και
μηχανισμούς για να στηρίξουν με τη δράση τους τα συμφέροντα των ομάδων
που εκπροσωπούν. Το κράτος μιας χώρας εκφράζει, μέσω της κυβέρνησής του,
όχι τα συμφέροντα όλων, αλλά κυρίως τα συμφέροντα εκείνων που κατέχουν
πραγματικά την εξουσία. Οι κυβερνήσεις ασκούν την εξουσία για λογαριασμό
της ομάδας εκείνης που είναι οικονομικά ισχυρή.
Πάντα οι δρόμοι
του πετρελαίου ήταν ποτισμένοι με αίμα. Και όχι μόνο του πετρελαίου,
αλλά και των άλλων ενεργειακών πηγών (φυσικό αέριο, υδρογονάνθρακες
κ.λπ.). Το ίδιο συμβαίνει και σήμερα. Η Συρία, χώρα με σπουδαίες
ενεργειακές πηγές, όπως και η Ελλάδα, βρίσκεται στο επίκεντρο των
πρόσφατων εξελίξεων. Αλλά δεν είναι η μόνη. Οι οικονομικά ισχυρές ομάδες
των πιο ισχυρών κρατών, που εκφράζονται από τις κυβερνήσεις τους, έχουν
ιδιαίτερα συμφέροντα στην ευρύτερη περιοχή, λόγω των συμφωνιών που
έχουν υπογραφεί από μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες με την τωρινή
κυβέρνηση της Συρίας και άλλων γειτονικών χωρών, άρα πολεμούν με όλα τα
μέσα, είτε για να διατηρηθούν τα ισχύοντα, είτε για να αλλάξουν, ανάλογα
σε ποια θέση βρίσκονται οι εμπλεκόμενοι. Μπορούμε, λοιπόν, να πούμε ότι
ο βασικός και κύριος λόγος για τον οποίο γίνονται οι πόλεμοι, που γεννούν το προσφυγικό ρεύμα, είναι η εξασφάλιση μεγαλύτερων κερδών και μεγαλύτερων σφαιρών επιρροής.
Η ψεύτικη ειρήνη είναι η δίδυμη αδερφή του άδικου πολέμου
Η
ειρήνη, που μένει μόνο για όσο διάστημα μπορεί να εξασφαλίσει στους
ισχυρούς κέρδη μεγαλύτερα από εκείνα του πολέμου, είναι μια ψεύτικη
ειρήνη. Η ψεύτικη ειρήνη είναι η δίδυμη αδερφή του άδικου πολέμου.
Γεννιούνται από τα συμφέροντα των οικονομικά ισχυρών ομάδων που
ανταγωνίζονται μεταξύ τους. Οι λίγοι αυτοί πότε ωφελούνται περισσότερο
από την ειρήνη και πότε από τον πόλεμο (ανάλογα σε ποια φάση βρίσκεται ο
ανταγωνισμός τους). Ποτέ δεν μπορούμε να ξέρουμε με σιγουριά αν η
ζυγαριά θα γείρει από τη μεριά της ειρήνης ή από τη μεριά του πολέμου.
Η
ειρήνη δε βολεύεται για πολύ σ' έναν τόπο, όταν τριγύρω την κυνηγούν.
Σύντομα αναγκάζεται να φύγει κι από αυτόν, για να καταφύγει κυνηγημένη
κάπου αλλού, ώσπου και από εκεί να την διώξουν. Και τότε καταλαβαίνουμε
ότι τέτοια ειρήνη ποτέ δεν ήταν «το όνειρο της μάνας και του παιδιού»,
όπως λέει ο δικός μας Γιάννης Ρίτσος, αλλά μια δύστυχη φυλακισμένη που
την αναγκάζουν να αμολήσει στον ουρανό ετοιμοθάνατα περιστέρια, με σκοπό
να αποκοιμηθούν οι νυσταγμένες και με δόλο ξεγελασμένες συνειδήσεις.
Το
πόσο εύθραυστη είναι η ψεύτικη ειρήνη που ζούμε σήμερα, το μαρτυρούν τα
κύματα των προσφύγων που έχουν κατακλύσει τη χώρα μας. Δεν αποφάσισαν
από μόνοι τους ν' αφήσουν τον τόπο που γεννήθηκαν για να θαλασσοπνιγούν
μαζί με τα παιδιά τους στο Αιγαίο ή να παγώσουν έως θανάτου, κάτω από
τις άθλιες σκηνές των διάφορων ΜΚΟ και όσων άλλων τους πετούν με το
αζημίωτο μια ελεημοσύνη. Πολλές φορές οι «ελεήμονες» είναι η αιτία της
δυστυχίας των «ελεούμενων», ανταποκρινόμενοι κατά γράμμα στη γνωστή
παροιμία: «Να σε κάψω Γιάννη, να σ' αλείψω λάδι»...
Με τους
πρόσφυγες που ήρθαν κυνηγημένοι από τους άδικους πολέμους έχουμε το ίδιο
συμφέρον. Απέναντι στον ίδιο εχθρό πρέπει να πολεμήσουμε. Η αληθινή
ειρήνη που ονειρευόμαστε θα στεριώσει σε όλες τις πατρίδες του κόσμου
πάνω στο θρίαμβο της δικαιοσύνης και στη συντριβή της εκμετάλλευσης.
Ξέρουμε ότι το προσφυγικό πρόβλημα δεν πρόκειται να λυθεί οριστικά, ακόμα και αν κάποια στιγμή υποχωρήσει, όσο υπάρχει το σύστημα που θεμέλιό του είναι το κέρδος.
Το προαπαιτούμενο, λοιπόν, για να μιλήσουμε στα παιδιά μας σχετικά με τους πρόσφυγες και τον πόλεμο, είναι να ξεκαθαρίσουμε πρώτα εμείς οι ίδιες το αληθινό περιεχόμενο της ειρήνης και του πολέμου.
Η ειρήνη δεν είναι απλώς μια λέξη, που μπορεί να παίρνει όποιο νόημα
θέλουν όσοι θεωρούν ότι μπορούν να τη χρησιμοποιούν, κάνοντάς την πιόνι
σ' ένα παιχνίδι οικονομικών ανταγωνισμών. Η ειρήνη που θέλουμε εμείς
έρχεται για να μείνει. Δεν κινδυνεύει να χαθεί από τα γυρίσματα της
τύχης ή από τους επικίνδυνους δρόμους που χαράζουν τα συμφέροντα των
λίγων. Γιατί είναι πάντα οι λιγότεροι εκείνοι που παλεύουν μεταξύ τους
για το χρήμα και την εξουσία, πατώντας πάνω στους κόπους και την ανοχή
των πολλών. Η δική μας ειρήνη έχει ρίζες στις πανανθρώπινες αξίες της
δουλειάς και του ψωμιού για όλους, της αλληλεγγύης και της συνεργασίας
των λαών, της προκοπής που ανοίγει δρόμους για το μέλλον πάνω στις ράγες
των στίχων των ποιητών, σαν ένα τρένο «φορτωμένο στάρι και
τριαντάφυλλα».
Απαντήσεις που μπορούν να δοθούν μόνο στη δράση
Γιατί
μας απασχολεί σήμερα, μέσα στο γιορτινό δωδεκαήμερο, ένα τέτοιο θέμα;
Μήπως είναι λίγο υπερβολικό, τη στιγμή που όλοι ντύνονται Αϊ-Βασίληδες
και μοιράζουν δώρα, εμείς να προβληματιζόμαστε για τους πρόσφυγες και
για το ενδεχόμενο ενός πολέμου; Κατά τη γνώμη μας, καθόλου! Αλλωστε, και
ο Αϊ-Βασίλης θα δυσκολευτεί πολύ φέτος να μοιράσει τα δώρα του, γιατί
πολλές από τις διευθύνσεις που είχε στη διάθεσή του έχουν εξαιτίας του
πολέμου καταργηθεί. Είπαμε, λοιπόν, να γίνουμε εμείς Αϊ-Βασίληδες, κάπως
διαφορετικοί, και να αντισταθμίσουμε τις χαμένες διευθύνσεις μ' ένα
είδος πιο ουσιαστικής αλληλεγγύης.
Το ουσιαστικό που μπορούμε να
προσφέρουμε, τόσο στα παιδιά των προσφύγων όσο και στα δικά μας, είναι η
δράση μας. Η καθημερινή, συλλογική, ακαταπόνητη και ανυποχώρητη δράση,
αν θέλουμε να ανατρέψουμε το σύστημα που γεννά τις κρίσεις, τους
πολέμους και την προσφυγιά και να το αντικαταστήσουμε με ένα άλλο, όπου
όλοι θα δουλεύουν και όλοι θα απολαμβάνουν τους καρπούς των κόπων τους.
Κι ακόμα, χρειάζεται να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να σταθούν στα πόδια
τους με περηφάνια και αξιοπρέπεια γι' αυτό που πραγματικά είναι, ώστε να
δίνουν καθημερινά τις μάχες τους, προσωπικές και συλλογικές, όσο μικρά
κι αν είναι.
Μια τέτοια βοήθεια δεν μπορεί παρά να βασίζεται στο
προσωπικό παράδειγμα του γονιού και της οικογένειας, παράδειγμα που θα
ξεπερνάει το μίζερο «εγώ», αντικαθιστώντας το με το «εμείς», παράδειγμα
που θα δείχνει την ομορφιά του αγώνα και του δυσκολοκερδισμένου στόχου,
αντί για τη δήθεν ευκολία του ατομικού βολέματος ή της στωικής προσμονής
κάποιας εξ ουρανού μεταφυσικής παρέμβασης. Στη δράση, και μόνο εκεί, μπορεί να καταπολεμηθεί και ο τόσο φυσιολογικός ατομικός φόβος για το αύριο.
Στην πραγματικότητα, ένα σωρό τωρινές και αυριανές απορίες των παιδιών μας,
που δεν είναι ουρανοκατέβατες αλλά τις γεννά η ανήσυχη καθημερινότητα
της πραγματικής ζωής τους, είναι αδύνατο να απαντηθούν τελειωτικά γύρω
από ένα τραπέζι ή σε μία διάλεξη και, κυρίως, δεν μπορούν να απαντηθούν
μέσα σε τέσσερις τοίχους. Μπορούν όμως και πρέπει να απαντηθούν δυναμικά και ανατρεπτικά, μέσα στη ζωή.
